Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump, ka lënë të kuptohet se mund të mirëpresë rrëzimin e qeverisë në Teheran, vetëm disa orë pasi zyrtarë të lartë të administratës së tij këmbëngulën se sulmet e fundit ajrore ndaj Iranit nuk kishin për qëllim “ndryshim regjimi”. Kjo deklaratë, e bërë në platformën e tij Truth Social, krijon paqartësi mbi strategjinë e SHBA-së ndaj Republikës Islamike, në një kohë kur tensionet rajonale janë përshkallëzuar ndjeshëm.
“Politikisht nuk është e pranueshme të përdoret termi ‘Ndryshim Regjimi’, por nëse regjimi i tanishëm iranian nuk është në gjendje ta BËJË IRANIN SËRISH MADHËSHTOR, pse të mos ketë një ndryshim regjimi??? MIGA!!!” shkroi Trump. Kjo frazë, që kujton sloganin e tij “Make America Great Again”, tregon një qëndrim potencialisht më agresiv se sa ishte theksuar nga ekipi i tij.
Më parë, figura kyçe të administratës së Trump, përfshirë nënpresidentin JD Vance, sekretarin e Shtetit Marco Rubio dhe sekretarin e Mbrojtjes Pete Hegseth, theksuan se qëllimi i sulmeve ajrore të SHBA-së më 21 qershor ndaj objekteve bërthamore të Iranit ishte arritja e një zgjidhjeje të negociuar, jo rrëzimi i qeverisë teokratike. Hegseth i përshkroi bombardimet si një “operacion i saktë” që synonte vetëm programin bërthamor të Iranit, pa shënjestruar ushtarët apo popullin iranian, duke theksuar se “ky mision nuk kishte, dhe nuk ka të bëjë me ndryshimin e regjimit”. Edhe Rubio sugjeroi se “kjo ofertë është ende në fuqi” për bisedime mbi energjinë bërthamore pa armë.
Megjithatë, pikëpamja e Trumpit dhe ajo e disa republikanëve, si senatori Ted Cruz, i cili ka bërë thirrje për rrëzimin e qeverisë iraniane përmes “trysnisë maksimale dhe sanksioneve ekonomike”, tregon një ndarje brenda partisë mbi qasjen ndaj Iranit.
Përshkallëzimi Rajonal dhe Reagimet Ndërkombëtare
Situata në Lindjen e Mesme mbetet tejet e tensionuar. Zyrtarët amerikanë paralajmëruan Teheranin të mos hakmerrej ndaj sulmeve ajrore amerikane, të cilat Trump tha se kishin “shkatërruar” objekte kyçe bërthamore të Iranit. Pavarësisht kësaj, Irani dhe Izraeli filluan runde të reja sulmesh ajrore kundër njëri-tjetrit në orët e hershme të së hënës.
Irani ka shpërfillur thirrjet për rikthim në bisedime, duke theksuar të drejtën për vetëmbrojtje dhe duke deklaruar se Shtetet e Bashkuara do të mbajnë përgjegjësi për “pasojat e rrezikshme” të veprimeve të tyre. Ministri i Jashtëm i Iranit, Abbas Araqchi, ndonëse pranoi se “dera e diplomacisë” duhet të jetë gjithmonë e hapur, shtoi se “nuk është kështu tani” dhe se Irani “do të ushtrojë të drejtën e vetëmbrojtjes për aq kohë sa është e nevojshme”. Araqchi ka udhëtuar drejt Moskës për t’u konsultuar me udhëheqës të lartë, përfshirë presidentin rus Vladimir Putin, oferta e të cilit për ndërmjetësim ishte refuzuar më parë nga Trumpi.
Ndërkohë, kryeministri i Izraelit, Benjamin Netanyahu, ka deklaruar se Izraeli është “shumë, shumë pranë” përmbushjes së synimeve të veta pas më shumë se një jave sulmesh ajrore ndaj Iranit, të nisura më 13 qershor. Këto synime përfshijnë eliminimin e kërcënimeve bërthamore dhe raketore balistike nga Teherani. Ai shtoi se “kur të jenë përmbushur synimet, operacioni do të përfundojë”.
Që nga nisja e sulmeve fillestare izraelite, të dy vendet kanë shkëmbyer sulme ajrore, duke shkaktuar viktima si në radhët ushtarake ashtu edhe ato civile, si dhe dëme në prona. Grupi “Aktivistët për të Drejtat e Njeriut” raportoi se të paktën 950 njerëz janë vrarë në Iran që nga 13 qershori, përfshirë 380 civilë. Autoritetet izraelite thanë se 24 njerëz u vranë nga sulmet iraniane në Izrael.
Kjo situatë e paqëndrueshme thekson urgjencën për një zgjidhje diplomatike, ndonëse retorika e fundit e Trumpit duket se e komplikon më tej këtë mundësi.